Akne vulgaris, kıl kökü ve yağ bezinin enflamatuvar bir hastalığıdır, 12-15 yaş
arasında %85 sıklıktadır. 25 yaş dolayında kendiliğinden sonlanmakla birlikte,
özellikle kadınlarda 40 yaşa kadar süren şiddetli bir seyir gösterebilir. Genetik yatkınlık,
stres, yağlı kozmetik uygulamalar ve hiperandrojenizm başlıca risk faktörleridir.
Tanı
Birincil yerleşim yeri yüzdür, sırt ve göğüste de görülebilir. Enflamatuvar olan ve olmayan lezyonlardan oluşur.
Enflamatuvar olmayan lezyonlar, açık komedon (siyah nokta) ve kapalı komedondur (beyaz nokta).
Enflamatuvar lezyonlar papül, püstül, kist ve nodüldür. En çok komedon, papül ve püstüllerle seyreder. Kistik ve nodüler lezyonlar skar bırakarak geriler.
Tanı öykü ve klinik bulgularla konur.
Ayırıcı Tanı
Akne rozasea İlaç akneleri (kortikosteroidler, halojenler, antitüberküloz ilaçlar, lityum) Perioral dermatit Follikülit İkinci dönem sifiliz püstülleri
Tedavi
Akne vulgaris, psikososyal sorunlara yol açması ve skar bırakabilmesi nedeniyle
mutlaka tedavi edilmelidir. Hastaya, tedavinin uzun süreli olacağı ve beklenen etkinin
en erken 1-2 aydan sonra başlayacağı açıklanmalıdır. Tedavi seçiminde lezyonların
şiddeti, yaygınlığı, hastanın yaşı önemlidir.
A. Lokal tedavi
Tedavide ilk basamaktır, hafif ve orta dereceli aknede uygulanır.
1. İlaçsız tedavi
Hafif (yalnızca komedon bulunan) aknede tek olarak yeterlidir.
Temizleyiciler, sabunlar, tercihen antibakteriyel ve pH’sı ayarlı olanlar, günde
2-3 kez kullanılmalıdır.
Kozmetik uygulamalardan kaçınılmalıdır.
Lezyonlar sıkılmamalı ve koparılmamalıdır.
2. İlaçlı tedavi
Orta dereceli aknede, ilaçsız tedaviye ek olarak keratolitikler ve antibakteriyel ilaçlar
uygulanır. Komedolitikler, Keratolitikler Komedonlu aknede ilk seçenek tretinoin , ikinci seçenek adapalen dir.
Bu ilaçlar %2lik salisilik asit (jel, losyon) ile kombine edilebilir.
Tretinoin krem, jel (0,25-1 mg/gün), morötesi ışın duyarlığı nedeniyle yalnızca akşamları, adapalen jel (%1) günde iki kez kullanılır. Topikal preparatların mukoza ve bütünlüğü bozulmuş deriyle teması ve kıvrım yerlerinde birikiminden kaçınılmalıdır.
Antibakteriyel ilaçlar
Enflamatuvar aknede;
– Klindamisin (%1) losyon günde iki kez kullanılır.
– Eritromisin (%3) ve benzoil peroksit (%5) birlikte günde iki kez kullanılır.
– Eritromisin (%2-4) jel günde iki kez kullanılır.
Komedolitik ve antibakteriyeller
– Benzoil peroksit (%2,5-10):
Günde bir kez, tercihen akşam uygulanır. Tedaviye düşük konsantrasyonlu preparatla başlanır. İki ay içinde yanıt alınamazsa, topikal antibiyotik kullanımı uygundur. En önemli yan etki olan lokal deri irritasyonu doz azaltımıyla hafifletilir.
– Azelaik asit (%20 krem):
Özellikle postenflamatuvar hiperpigmentasyon gelişenlerde seçilir. Günde iki kez
kullanılır. Gebelik ve emzirme döneminde dikkatli kullanım gerekir. Gözle temas
ettirilmemelidir. En önemli yan etki olan lokal irritasyon, uygulama sıklığı azaltılarak
veya tedaviye ara verilerek önlenebilir. Seyrek olarak ışığa duyarlılık gözlenir.
B. Sistemik Tedavi
Şiddetli enflamatuvar aknede öncelikle antibiyotik kullanımı gerekir. İlk seçenek
tetrasiklin , ikinci seçenek doksisiklin dir.
– Tetrasiklin:
Günde iki kez 500 mg kullanılır. 4-6 hafta sonra doz aşamalı olarak azaltılır ve
tedavi günlük 250 mg dozla 8-12 ay sürdürülür. İlk 3 ayda düzelme olmazsa
antibiyotik değiştirilir.
Tetrasiklin ve türevleri 8 yaşın altındaki çocuklar, gebeler
ve emziren kadınlar, böbrek ve karaciğer hastaları ve ışık duyarlığı olanlarda
kullanılmamalıdır. Süt, antiasit, kalsiyum, demir, magnezyum tuzları emilimi azaltır.
– Doksisiklin:
Günde 2 kez 100 mg 4-6 hafta, sonra günde 100 mg 8-12 ay süreyle kullanılır.
Tedavi sırasında ışığa duyarlık gözlenebilir.
İzlem
İlk üç ay ayda 1, sonra üç aylık aralarla en az bir yıl izlem gerekir. Tedavi sırasında
lokal irritasyon, gastrointestinal yakınma, ilaç reaksiyonları geliştiğinde hekime
başvurulması önerilmelidir.
Sevk
Şiddetli nodülokistik akne
Akne fulminans (ateş, artralji, genel durum bozukluğu gibi sistemik bulgularla
seyreden, sıklıkla genç erkeklerde görülen ağır akne)
Tedaviye yanıtsızlık *
İleri yaşa kadar süren akne *
Yirmi beş yaşın üstünde (geç) başlayan akne *
Hirşutizmin eşlik ettiği akne *
durumlarında hasta sevk edilmelidir.
* Hiperandrojenizm olasılığı söz konusudur.